FC3.22.01. Gran altar de mármol negro de León.

Descripción

Gran altar en mármol negro, fragmentado y muy golpeado, hallado casualmente en 1911. Metadatos

Código

FC3.22.01.

Título

FC3.22.01. Gran altar de mármol negro de León.

Descripción del testimonio

Gran altar en mármol negro, fragmentado y muy golpeado, hallado casualmente en 1911. Se conservan cuatro líneas, pero faltan letras al final de todas ellas. En la cabecera aún es posible identificar parte de un frontón triangular.


    
    Gran altar en mármol negro, fragmentado y muy golpeado, hallado casualmente en 1911. Se conservan cuatro líneas, pero faltan letras al final de todas ellas. En la cabecera aún es posible identificar parte de un frontón triangular. Minervae et I[unoni Victrici ac] / patriae Conserv(atrici) [pro sal(ute)] [Iuliae Aug(ustae)] matris / Imp(eratoris) Caes(aris) M(arci) Au[r(eli) Antonini et] P(ubli) Septimi / Severi [Getae - - -] / Pi(a)e Fel(icis) A[ug(ustae) et matris senat]us et cast/ror[um et patriae - - - s]acrum // dedic(atum) IIII Id(us) Iun(ias) / [Albi]no et / [Maxi]mo co(n)s(ulibus).
    
        Valor a eliminar
        
            
            
            
                                
                    
                                                
                    
                    
                
            
        
    

Minervae et I[unoni Victrici ac] / patriae Conserv(atrici) [pro sal(ute)] [Iuliae Aug(ustae)] matris / Imp(eratoris) Caes(aris) M(arci) Au[r(eli) Antonini et] P(ubli) Septimi / Severi [Getae - - -] / Pi(a)e Fel(icis) A[ug(ustae) et matris senat]us et cast/ror[um et patriae - - - s]acrum // dedic(atum) IIII Id(us) Iun(ias) / [Albi]no et / [Maxi]mo co(n)s(ulibus).

Tipología

Altar con inscripción

Formato

Dimensiones: (59) x (47) x 37 cm.

Provincia

Tarraconense

Lugar de hallazgo (nombre latino)

Legio

Lugar de hallazgo (nombre actual)

León

Lugar de conservación

Museo Diocesano de la Catedral de León.

Corpus

Fuera de catálogo

Discusión

La inscripción se conserva en dos fragmentos y entre sus dos líneas de ruptura verticales se ha perdido una zona. La interpretación de Fita es muy aventurada: Minervae et ... [Magnae D(eum)] Matri I(deae) / patriae conserv[atricibu]s et II M. B. Caes. M. Avi...nte Casti… Gómez Moreno lee de manera bien distinta el texto, incluso las partes conservadas. Según él, se trataría de una dedicatoria a Julia Domna, a Caracalla y quizás también a Geta, cuyos nombres han sido borrados a piqueta. Le Roux restituye las dos primeras líneas como Minervae d[eae] / patriae, Conserv[atrici i]m(peratoris) Caes(aris) M(arci) Aur[el(i)]. García y Bellido no publica la inscripción, solo describe las circunstancias del hallazgo y las opiniones contrapuestas de sus editores. La lectura correcta que aquí se recoge corresponde a Diego Santos y, como se pude observar, no guarda relación con el culto de Mater Magna en la Península Ibérica. Debemos corregir, por tanto, la observación realizada en Alvar, 2016, p. 390, donde se daba por hecho que la inscripción estaba dedicada a Minerva y a la Madre de los Dioses y, de acuerdo con esto, se planteaba que la sede de la Séptima Legión habría sido un importante centro de irradiación del culto a Mater Magna, que se expande considerablemente por el área galaica. En verdad, el culto a la diosa no está, hasta hoy, acreditado en León, por lo que nada sostiene esta hipótesis.

Referencias bibliográficas

Fita, 1911, p. 229; AE, 1911, 94; Graillot, 1912, p. 474; Paris, 1912, p. 446; Gómez Moreno, 1925, nº 52, p.; Vives, ILER, nº 397, p. 48; GyB, ROER, nº 18, p. 55; García y Bellido, 1970, p. 324; AE, 1976, 287; Le Roux, 1982, nº 254, pp. 246–247; Vermaseren, CCCA V, nº 194, p. 72; Diego Santos, 1986, nº 25, pp. 45–46; HEp, 1, 1989, 391; Alvar, 1993a, p. 42, nota 68; Fernández Ubiña, 1996, pp. 413–414, nota 21; Sagredo – Jiménez de Furundarena, 1996, nº 1, p. 309; Crespo – Alonso, 1999b, nº 224, p. 159; Solana Sainz – Hernández Guerra, 2000, nº 69, p. 248 Moreno Pablos, 2001, p. 127; Rabanal – García Martínez, 2001, nº 76, p. 144–145; Andrés Hurtado, 2005, nº 54, p. 469; Palao Vicente, 2006, p. 394; Morillo, 2008, pp. 384 y 393; Schmidt Heidenreich, 2013, nº 7, p.278; Moralejo, 2018, nº 36, pp. 155 y 157, pp. 176–178, 226; López-Gómez, 2022, p.143; HEpOL 18439; HD012012; EDCS-07100015; TM 237101.

Abreviaturas y bibliografía

L’Année Epigraphique. Révue des Publications Épigraphiques relatives à l’Antiquité Romaine, Paris.

Epigraphic Database Heidelberg (https://edh.ub.uni-heidelberg.de/).

Epigraphik-Datenbank  Clauss / Slaby (http://www.manfredclauss.de/es/).

Hispania Epigraphica, Madrid.

Hispania Epigraphica Online (http://eda-bea.es/).

Trismegistos (https://www.trismegistos.org/).

Alvar, J., Los cultos mistéricos en la Tarraconense”, en M. Mayer y J. Gómez Pallarés (eds.), Religio Deorum. Actas del Coloquio Internacional de Epigrafía (Culto y Sociedad en Occidente), 1988, Sabadell, 1993a, pp. 2746.

Andrés Hurtado, G., Una aproximación a la religión del ejército romano imperial, Logroño, 2005.

Crespo, S. – Alonso, M.A., Las manifestaciones religiosas del mundo antiguo en Hispania romana. El territorio de Castilla y León. I. Las fuentes epigráficas, Valladolid, 1999b.

Diego Santos, F., Inscripciones romanas de la provincia de León, León, 1986.

Fernández Ubiña, F. “Magna Mater, Cybele and Attis in Roman Spain”, en E. N. Lane (ed.), Cybele, Attis and related cults: essays in memory of M. J. Vermaseren, Leiden – Nueva York – Colonia, 1996, pp. 405433.

Fita, F., “Nuevas lápidas romanas de Barbarín (Navarra), Villafranca Montes de Oca y León, Boletín de la Real Academia de la Historia, 58, 1911, pp. 223232.

García y Bellido, A., Les religions orientales dans l'Espagne Romaine, EPROER 5, Leiden, 1967.

Gómez-Moreno, M., Catálogo Monumental de la Provincia de León, Madrid, 1925.

Graillot, H., Le culte de Cybèle, Mère des Dieux, à Rome et dans l’Empire romain, París, 1912.

Moralejo, J., Ubi fuerunt. Soldados y territorio en la Hispania Citerior altoimperial. Entre epigrafía y arqueología, tesis doctoral, Universidad Autónoma de Barcelona, 2018.

Moreno Pablos, M.J., La religión del ejército romano: Hispania en los siglos I-III, Madrid, 2001.

Morillo, A., “Cultos militares y espacios sagrados en el campamento de la Legio VII Gemina en León”, Gerión, 26, nº 1, 2008, pp. 379405.

Palao Vicente, J.J., Legio VII Gemina (Pia) Felix. Estudio de una legión romana, Salamanca, 2006.

Paris, P., Larchéologie en Espagne et en Portugal”, Archäologischen Anzeiger, 27, 1912, pp. 404467.

Rabanal, M. – García Martínez, S.M., Epigrafía romana de la provincia de León: revisión y actualización, León, 2001.

Le Roux, P., LArmée Romaine et l'organisation des provinces Ibériques d'Auguste à l'invasion de 409, París, 1982.

Sagredo, L. – Jiménez de Furundarena, A., “La religión practicada por los militares del Ejército Romano de Hispania durante el Alto Imperio Romano (siglos I-III)”, Espacio, tiempo y forma. Serie II, Historia Antigua, 9, 1996, pp. 289–319.

Schmidt Heidenreich, Ch., Le Glaive et lAutel : camps et piété militaires sous le Haut-Empire romain, Paris, 2013.

Solana Sainz, J.M. Hernández Guerra, J., Religión y Sociedad en época romana en la Meseta Septentrional, Valladolid, 2000.

Vermaseren, M.J., Corpus Cultus Cybelae Attidisque, vol. V, EPROER 50, Leiden, 1986.

Vives, J., Inscripciones latinas de la España romana. Antología de 6800 textos, 2 vols., Barcelona, 1971-1972.

Bibliografía secundaria en discusión y notas

Alvar, J., “Las ciudades del poder en la innovación religiosa: introducción y difusión de los cultos iniciáticos en Hispania”, Revista de Historiografía, 25, 2016, pp. 385403.

Fecha de actualización

2022/10/24

Conjuntos de fichas